فعل، ریشه، مصدر در زبان فارسی همراه با تفاوتهای گفتاری و نوشتاری افعال بسیط و رایج

آنچه در این رساله مورد بررسی قرار گرفته افعال و مصادر بسیط فارسی است . نحوه پژوهش توصیفی و هم زمانی و مکتبی که از آن پیروی شده است مکتب ساختاری بوده و در نوشتن فرمول ها از قواعد گشتاری - زایشی استفاده شده است . بطور خلاصه می توان نتیجه گرفت که همه افعال فارسی جز نمونه های آمد ˆ آی، دید ˆ بین، هست ˆ باش یک ریشه ای هستند. در فارسی ستاک مضارع به عنوان ریشه ای برای ساختن ستاک ماضی محسوب می شود. ستاک ماضی با اعمال قواعد اضافه، تبدیل، و حذف بر ستاک مضارع ساخته می شود. قاعده اضافه فعال ترین قاعده در ماضی سازی است . در فارسی افزودن /id/ به ستاک مضارع از بسامد بالایی برخوردار است ، به همین دلیل اسامی و مصادر غیر فارسی که به فارسی وارد شده و کاربرد فعلی پیدا کرده اند و در عین حال فعال نیز هستند از این قاعده یعنی افزودن /id/ پیروی می کنند. قواعد ماضی ساز در فارسی یک مرحله ای و از بسامد بالایی برخوردار هستند و می توان گفت که قواعد ماضی ساز فارسی یکدست هستند. و در حدود 60 فعل تنها از دو قاعده پیروی می کنند. تعداد محدودی نیز از سه قاعده حذف ، تبدیل و اضافه استفاده می کنند. تفاوت گفتاری و نوشتاری در افعال بسیط چندان زیاد نیست ، در نتیجه افعال فارسی با پیشوند شناسه های فعلی بیشتر تغییر می پذیرند. در مصادر فارسی از قاعده اضافه استفاده می شود. یک گروه از افعال و مصادر کاربرد فعلی یا مصدری خود را از دست داده اند و امروزه در مقام اسم، صفت ، صفت فاعلی و صفت مفعولی بکار می روند ولی این گروه هنوز در ساختن افعال مرکب فعال هستند. گروه بزرگی از افعال و مصادر کارآیی خود را بکلی از دست داده و در نتیجه از زایایی قواعد حاکم بر افعال و مصادر کاسته شده است . جای خالی این گروه را افعال مرکبی که با کمک اسامی (اسم بطور عام) فارسی و اسامی و مصادر غیرفارسی ساخته می شوند، پر کرده اند.